Ustawa z dnia 13 lutego 2020 r. o zmianach w prawie budowlanym weszła w życie 19 września 2020 r. Zawiera ona szereg rozwiązań, których aspekt praktyczny ma przynieść szereg korzyści dla uczestników procesu inwestycyjnego. Oto najważniejsze z nich:
- Zmiana definicji legalnej dotyczącej obszaru oddziaływania obiektu.
Wykreślono w definicji tego pojęcia wyrażenie „w zagospodarowaniu”. W uzasadnieniu do ustawy nowelizującej wskazano, że „Prawo budowlane powinno zajmować się jedynie tą formą zagospodarowania, która dotyczy obiektów budowlanych, a zatem jedynie zabudową, a nie innymi subiektywnymi uciążliwościami”. Zatem celem tej nowelizacji było ograniczenie udziału podmiotów trzecich w postępowaniu w sprawie udzielenia pozwolenia na budowę, w szczególności sąsiadów projektowanych inwestycji. - Modyfikacja reguł dotyczących możliwości uzyskania odstępstw od przepisów techniczno-budowlanych.
Aktualnie odstępstwo od przepisów techniczno-budowlanych nie może być udzielane w ramach prowadzonych postępowań legalizacyjnych. Oznacza to, że inwestorzy, którzy będą chcieli zalegalizować swoją zabudowę nie będą mogli uzyskać odstępstwa od przepisów technicznych nawet w szczególnie uzasadnionych przypadkach. - Zmiana w katalogu robót zwolnionych z obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę.
Wprowadzono zasadę, zgodnie z którą nie wymagają ani pozwolenia na budowę, ani zgłoszenia inwestycje dotyczące m.in. a) budowy bankomatów, biletomatów, wpłatomatów, automatów sprzedających, automatów przechowujących przesyłki lub automatów służących do wykonywania innego rodzaju usług o wysokości do 3 m włącznie; b) budowy instalacji (z wyłączeniem gazowych) wewnątrz, jak i na zewnątrz użytkowanego budynku; c) przebudowy budynków, których budowa wymaga uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę, oraz budynków mieszkalnych jednorodzinnych z wyłączeniem przebudowy przegród zewnętrznych oraz elementów konstrukcyjnych; d) dociepleniu budynków o wysokości nieprzekraczającej 12 m. - Modyfikacja w zakresie dokumentów załączanych do wniosku o pozwolenie na budowę.
Zmniejszono z czterech do trzech wymaganą liczbę egzemplarzy projektów, będących załącznikami do wniosku o wydanie decyzji o pozwolenie na budowę. Wprowadzono nowy podział projektu budowlanego na trzy części: projekt zagospodarowania działki lub terenu, projekt architektoniczno-budowlany oraz projekt techniczny. Przy czym jedynie dwie pierwsze części są przedmiotem dokumentacji przedkładanej organom a-b do zatwierdzenia w trakcie wydawania pozwolenia na budowę. Zapewnienie sporządzenia projektu technicznego oraz przekazanie go kierownikowi budowy przed rozpoczęciem budowy staje się obowiązkiem inwestora, zaś kierownik budowy ma oświadczyć o kompletności projektu technicznego, co tym samym powoduje, że na nim będzie spoczywał obowiązek badania jego kompletności i przydatności do realizacji inwestycji. - Nowe regulacje dotyczące istotnych odstąpień od pozwolenia na budowę.
Istotne odstąpienie od projektu budowlanego ma dotyczyć jedynie projektu zagospodarowania działki lub terenu oraz projektu architektoniczno-budowlanego w zakresie m.in.: a) projektu zagospodarowania działki lub terenu, w przypadku zwiększenia obszaru oddziaływania obiektu poza działkę, na której obiekt budowlany został zaprojektowany; b)charakterystycznych parametrów obiektu budowlanego dotyczących; powierzchni zabudowy w zakresie przekraczającym 5%, wysokości, długości lub szerokości w zakresie przekraczającym 2%,liczby kondygnacji; c) zmiany źródła ciepła do ogrzewania lub przygotowania ciepłej wody użytkowej, ze źródła zasilanego paliwem ciekłym, gazowym, odnawialnym źródłem energii lub z sieci ciepłowniczej, na źródło opalane paliwem stałym. Nadto wprowadzono możliwość ponownego zgłoszenia robót budowlanych w przypadku zamiaru istotnego odstąpienia w stosunku do inwestycji prowadzonej na zgłoszenie. - Wzmocnienie trwałość decyzji o pozwoleniu na budowę i pozwolenia na użytkowanie.
Wprowadzono okres 5 lat na unieważnienie decyzji liczony od dnia, w którym decyzja stała się ostateczna. Po tym czasie wzruszenie decyzji w trybie stwierdzenia nieważności będzie niemożliwe. - Zmiana zasad potwierdzania objęcia funkcji przez kierownika budowy i inspektora nadzoru inwestorskiego.
Aktualnie kierownik budowy oraz inspektor nadzoru mają dokonać w dzienniku budowy wpisu potwierdzonego podpisem o przyjęciu powierzonych im funkcji. Kierownik budowy ma także obowiązek potwierdzić wpisem w dzienniku budowy otrzymanie od inwestora zatwierdzonego projektu budowlanego oraz – o ile jest wymagany – projektu technicznego. - Modyfikacja trybów legalizacji samowoli budowlanych.
Od 19.09.2020 w przypadku samowoli budowlanej organ nadzoru budowlanego będzie zobligowany do wydania postanowienia o wstrzymaniu budowy w każdym przypadku, a więc odnośnie również zakończonych budów wzniesionych w warunkach samowoli budowlanej. Aktualnie postępowanie legalizacyjne ma być przeprowadzone na wniosek, nie zaś jak dotychczas z urzędu przez organ. Zatem niezłożenie wniosku o legalizacje będzie obligować nadzór budowlany do wydania decyzji o rozbiórce obiektu budowlanego lub jego części. Ustawodawca wprowadza też nową formułę w zakresie legalizacji samowoli budowlanych, których realizacja została zakończona przynajmniej 20 lat temu tzw. uproszczone postępowanie legalizacyjne prowadzone przez organ nadzoru budowlanego na żądanie strony lub z urzędu. Postępowanie to zasadniczo różni się od zwykłego postępowania legalizacyjnego, szczególnie brakiem opłaty legalizacyjnej oraz brakiem obowiązku doprowadzenia inwestycji do zgodności z aktami planowania przestrzennego. - Usprawnienie w zakresie przystąpienia do użytkowania budynku mieszkalnego jednorodzinnego.
Inwestor nie będzie musiał przedkładać do organu nadzoru budowlanego oryginału dziennika budowy, protokołów badań i sprawdzeń (z wyjątkiem protokołu badania szczelności instalacji gazowej) oraz potwierdzeń odbioru wykonanych przyłączy. - Pouczenie – przed wymierzeniem kary w sprawie nielegalnego przystąpienia do użytkowania obiektu budowlanego.
Wprowadzono instytucje „żółtej kartki” od organu nadzoru budowlanego w przypadku stwierdzenia nielegalnego przystąpienia do użytkowania obiektu budowlanego. Po jej otrzymaniu inwestor/właściciel obiektu będzie musiał wstrzymać nielegalne użytkowanie obiektu pod rygorem wymierzenia mu obligatoryjnej kary z tego tytułu. Co niezmiernie ważne, kara będzie mogła być nakładana wielokrotnie. - Obligatoryjna ekspertyza rzeczoznawcy w przypadku zmiany sposobu użytkowania obiektu polegającej na podjęciu lub zaniechaniu w obiekcie budowlanym lub jego części działalności zmieniającej warunki bezpieczeństwa pożarowego.
W celu zwiększenia bezpieczeństwa pożarowego obiektów budowlanych, do wniosku o zmianę dotychczasowego sposobu użytkowania, polegającej na podjęciu lub zaniechaniu w obiekcie budowlanym lub jego części działalności zmieniającej warunki bezpieczeństwa pożarowego – wprowadzono obowiązek uzyskania i dołączenia ekspertyzy rzeczoznawcy do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych. - Kontrawencjonalizacja – samowola budowlana przestaje być przestępstwem i staje się wykroczeniem o niskiej szkodliwości społecznej czynu.
Samowola budowlana w poprzednim stanie prawnym była zagrożona karą grzywny, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2, co też powodowało, że w świetle prawa karnego samowola budowlana była występkiem. Aktualnie za powyższe przewinienia będzie grozić jedynie kara grzywny, która ma być orzekana na podstawie przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia. W konsekwencji powyższego w świetle przepisów intertemporalnych prawa karnego, jeżeli popełniono samowolę budowlaną nawet w czasie gdy była ona kwalifikowana jako przestępstwo, to aktualnie sąd musi uwzględnić nowe przepisy, które przesądzają o łagodniejszej kwalifikacji czynu. Inaczej mówiąc, we wszystkich sprawach karnych prowadzonych z tytułu popełnionej samowoli budowlanej sąd będzie traktował samowole jako wykroczenie. Przekwalifikowanie przestępstwa do kategorii wykroczeń powoduje także możliwość zamiany już orzeczonej kary w wyroku karnym z surowszej na łagodniejszą, która odpowiadałaby widełkom i rodzajowi kar przewidywanych w aktualnym stanie prawnym (np. zamiana kary pozbawienia wolności na karę grzywny).
19.09.2020 weszła w życie nowelizacja prawa budowlanego